Onstaborg Sauwerd

Het geslacht Onsta (oudtijds Onseda, Onsitha, Onsatha) behoorde tot de oudste en voornaamste families in de Ommelanden. De eerste bij naam bekend isFo1cmar, die in 1325 en 1326 Hunsingo vertegenwoordigde. Een Fo1cmar wordt ook in 1364 genoemd als hoofdeling te Sauwerd. Vervolgens is het Onno dieals hoofdeling te Sauwerd een rol speelde in 1371, 1384 en 1386. Hij zou in 1398 zijn gestorven, in welk jaar zijn zoon Aylko, dan Verhildema genoemd,met andere hoofdelingen die tot de partij der Vetkopers behoorden, de Ommelanden opdroegen aan de graaf van Holland, die zij als leenheer erkenden.Zij werden echter door de Groningers verslagen. Het huis te Sauwerd werd in 1400 door hen belegerd en ingenomen. Sicke Benninge beschrijft deze gebeurtenisaldus: "Up den bijnnenster hoeffstede stond een steenhuis, dat dicke was van muren XII olde murstenen, ende up de uterste hoffstede stonden V starckesteenhusen, de elke dick weren VIII 01 de murstenen. Ende als dit ene huus seer toscoten was mijt bussen, soe liep Abeke, de de 01 de broder was undeom hadde beleggen laten up de hu sen, unde quam up de uterste hofstede, daer V stenen husen upstunden, so leten de borgers van Groningen enen groten(graft) graven uut Wetsinger sijlrijt ende uuth een diep geheten aen Onstenmanneborch graven, doe weren de borgers van der staedt vorss. mijt horenscepen in Onstenborchgraff. Ende de borgers wonnen thues mijt groter macht ende arbeit ende nemen de lueden gevangen. Ende Abeke Onsten wort geslotenin de stadt op de Botteringepoerte, daer he langen tijt up satt". Een broer van Abeke, Johannes, moest het zegel van Hunsingo dat op de borg berustteteruggeven. Abeke was getrouwd met Ecke, die in ofvóór 1442 is overleden. Hij zelfleefde nog in 1445, aangenomen dat hij identiek is met de Abekevan 1400. Het is namelijk niet duidelijk hoe de genealogie Onsta in elkaar zit. Onno, die in 1398 stierf, en zijn vrouw Y de hadden zeven zoons eneen dochter, Evert. "Deze dochter trouwde met Ewe van Ewsum. Maar van wie de latere Onsta's zonen waren is niet bekend. Wel is zeker, dat ze betrokkenbleven in de oorlogen na 1400 tegen Groningen. Ook bleef de verbinding met Verhildersum bestaan, maar of ze daar ook woonden is niet bekend. Wel kochtenze in de buurt land.

Met zekerheid treffen we als ho of deling te Sauwerd aan AbelOnsta, getrouwd met Hille Jarges, die in 1456 met de stad Groningen tot een overeenkomsfkwamover de Herathemagoederen te Eenrum, waarvan hem een deel toekwam. Ook in 1475 komt hij als zodanig voor. Hij bleef anti-Gronings en gold voor eenvriend van de Bourgondiërs die de traditie van de Hollandse graven voortzetten vaste voet te krijgen in Friesland. Zijn "slot" wordt in 1468 zeersterk genoemd. Verder weten we nog, dat hij in 1477 8! van de 12 redschappen bezat in de rechtstoeI Leens. Hij overleed in 1483, getuige zijn grafsteen,eertijds in de kerk te Sauwerd en thans in het Museum te Groningen. Zijn vrouw Hille Jarges stierf in 1498.

Na de dood van Abel volgen zijn zonen Hiddo en Eylco als hoofdelingen te Sauwerd. Hiddo stierf in 1491. Ey1co was getrouwd met Oede Rengers. Hij speeldeeen rol in de oorlogen die in 1498 begonnen. Ook hij was bij de anti- Groningse partij. Onstaborg en Verhildersum werden dan ook door de Groningersaangevallen en beschadigd. In een brief van 1514 aan de graaf van Oost-Friesland kunnen we lezen "dat huis tho Sawert, daar waren 4 goede stijnhuizentoe, die twee met leijden gedekt, ende die andere met dubbelde pannen, ende de twe goede steijnkameren daar bij getimmert, des gelijke een kamer benedenende boven. Alle deze huisen waren weU gezierd en gestoffiert mit alle dingen daar zu behoorden unde wel beschoten mit wagenschotte, alle de kamerenbeneden unde boven. Daar waeren 10 slaapkameren mit beddesteden, daar waren 25 beschoten beddesteden, unde 3 schoersteenen op den huisen und alledie huisen eijne solder boven die kameren, unde eijn dijll twee solderen. - Alle die vensters met dikke iseren traliën, unde kelders ook met ondervensters.Alle dat ijseren werk, dat daaran was, hebben die Groningers met ijere hulpers te Groningen gevoerd. Daar bij eijn guet steijnhuis daar men in bruwet,21 gebint lank, alle die balken niet zoo klein, hij was 5 vierendeel voet kant aan den einde unde dat huis solderen hoge boeven die balken, unde allenvan gueden gekanten eijcken holt daar na hoogte und wijdt. Noch ein goede schuire van gueden holte, daarbij eijnen gueden peerde stalle, die stallemit de schuure bijna zoo lank als dat bruwehuis, dit hebben zij alle verbrand met bruggen ende poorten unde eijn diel bomen afgehouwen in den hoeven,alzo dat zulx niet gemaakt en was met 808 gulden, als zij daar gebrand en afgebroken hebben". De totale schade die hij aan de huizen te Sauwerd, Groningenen aan andere zaken geleden had, berekende hij op 13400 goud gulden. Daar kwam nog bij de schade aan Verhildersum voor 1250 goud gulden. Of hij daariets voor vergoed gekregen heeft is wel zeer de vraag. In 1521 stierf Eylco.
Gebeurtenis